Het zijn ongevallen die veel voorkomen: aanrijdingen tussen auto’s of andere gemotoriseerde voertuigen met de zwakkere weggebruikers in het verkeer, namelijk fietsers en voetgangers. Wordt u als fietser of voetganger aangereden door een auto, een vrachtwagen, een motor, een scooter of een brommer en lijdt u hierdoor schade, dan rijst de vraag wie voor deze aanrijding verantwoordelijk is. Met andere woorden: moet u zelf de schade dragen die door de aanrijding is ontstaan of kunt u hiervoor de bestuurder van het gemotoriseerde voertuig aansprakelijk stellen?
Het hoogste rechtscollege van Nederland, de Hoge Raad, heeft voor deze gevallen de 50%-regel bedacht. Die 50%-regel geldt voor fietsers of voetgangers die ouder zijn dan 14 jaar. Voor kinderen tot 14 jaar geldt de zogenaamde 100%-regel, waarop in een andere blog zal worden ingegaan. Het gevolg van zowel de 50%- als de 100%-regel is, dat de fietser of voetganger ook recht kan hebben op schadevergoeding, wanneer hij of zij schuld heeft aan het ongeval.
50%-regel
Wat houdt de 50%-regel in? Door de 50%-regel is de gemotoriseerde verkeersdeelnemer vrijwel altijd voor tenminste 50% verantwoordelijk voor een aanrijding met een fietser of een voetganger. Dit is ook het geval wanneer de gemotoriseerde verkeersdeelnemer geen verwijt te maken valt.
Het idee achter de 50%-regel is dat zwakkere weggebruikers zoals fietsers en voetgangers beschermd worden tegen gemotoriseerde verkeersdeelnemers die door hun snelheid en massa veel schade aan kunnen richten. Door de (WA-verzekeraar van de) gemotoriseerde verkeersdeelnemer moet dus in het algemeen minstens 50% van de schade vergoed worden. Het woord “minstens” is belangrijk, omdat afhankelijk van de omstandigheden van het geval soms ook een hoger vergoedingspercentage wordt aangenomen.
Bij de beoordeling van het uiteindelijke vergoedingspercentage spelen twee vragen een belangrijke rol:
- Wie heeft er het meest aan het ontstaan van het ongeval bijgedragen? Was dit het gemotoriseerde voertuig of was dit de fietser/voetganger?
- Zijn er andere omstandigheden (zoals zwaar letsel, ernstige schuld aan het ontstaan van het ongeval, de leeftijd van het slachtoffer etc.) waardoor de automobilist meer dan 50% voor het ongeval verantwoordelijk zou moeten zijn?
Hoe de twee bovengenoemde vragen in een letselschadezaak worden toegepast kan het beste worden uitgelegd aan de hand van een voorbeeld. Het voorbeeld is gebaseerd op een gerechtelijke uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland uit 2014.
Voorbeeld
In de binnenstad van Utrecht vond ’s nachts een aanrijding tussen een taxi en een fietser plaats. De taxi reed op een voorrangsweg. De fietser stak de voorrangsweg over zonder naar links en rechts te kijken. De fietser had geen verlichting op de fiets. De taxi-chauffeur reed niet harder dan de toegestane maximumsnelheid. Op de weg stonden veel geparkeerde auto’s die ervoor zorgden dat de taxi-chauffeur geen vrij zicht had op de weg. Als gevolg van de aanrijding liep de fietser schade aan zijn kaak op en verloor hij een paar tanden.
Op het eerste gezicht zou men zeggen, dat de taxichauffeur niets te verwijten is (hij hield zich aan de maximumsnelheid) en dat de fietser zijn schade dus zelf moet dragen. Maar volgens de 50%-regel werkt dit toch anders.
De rechter oordeelde dat zowel de fietser als de taxi-chauffeur ieder voor 50% aan het ontstaan van het ongeval hadden bijgedragen. De fietser had de taxi voorrang moeten verlenen. Maar de taxichauffeur had volgens de rechter nog langzamer kunnen en moeten rijden dan de maximumsnelheid, omdat hij door de geparkeerd staande auto’s onvoldoende zicht had op het verkeer voor hem. Daarmee kom je dan op 50% schadevergoeding.
Maar op grond van de bijzondere omstandigheden van het geval, kwam de rechter uiteindelijk tot de conclusie dat een nog hoger schadevergoedingspercentage op zijn plaats was. De rechter overwoog dat de taxichauffeur als professionele en zeer ervaren weggebruiker had kunnen en moeten weten dat er ’s nachts in de binnenstad van Utrecht fietsers rijden, die niet altijd even oplettend zijn en ook niet altijd de juiste verlichting voeren. Daar had de taxichauffeur volgens de rechter in zijn rijgedrag meer rekening mee moeten houden. Verder vond de rechter het van belang, dat de fietser behoorlijk ernstig letsel had opgelopen. De taxichauffeur werd voor 70% verantwoordelijk gehouden voor de schade van de fietser. De 30% schade die voor rekening van de fietser zelf kwam wordt ook wel “eigen schuld” genoemd.
50%-regel altijd van toepassing?
De 50%-regel is bijna altijd van toepassing bij verkeersongevallen tussen een gemotoriseerde en een niet gemotoriseerde verkeersdeelnemer, die 14 jaar of ouder is.
De 50%-regel is niet van toepassing wanneer de bestuurder van het gemotoriseerde voertuig beroep kan doen op overmacht. De bestuurder moet in dat geval te maken krijgen met een fout van een fietser of voetganger die zo onverwachts is, dat de bestuurder daar bij in het verkeer geen rekening hoefde te houden. In de praktijk komt overmacht weinig voor. Bovendien rust de bewijslast op de bestuurder van het gemotoriseerde voertuig. Als de toedracht onduidelijk is, kan aan die bewijslast niet worden voldaan.
De 50%-regel is verder niet van toepassing wanneer de fietser of voetganger jonger is dan 14 jaar. Dan geldt de zogenaamde 100%-regel, die nog gunstiger is dan de 50%-regel.
Conclusie
Een bestuurder van een auto, een vrachtwagen, een scooter etc. is voor minstens 50% aansprakelijk voor de schade die een fietser of voetganger, die 14 jaar of ouder is, door een aanrijding lijdt.
De gemotoriseerde bestuurder is niet aansprakelijk wanneer er sprake is van overmacht. Dit komt in de praktijk niet vaak voor. Of een gemotoriseerde verkeersdeelnemer ook aansprakelijk is voor de andere 50% moet per geval worden beoordeeld.